Đạo đức có thể bù đắp cho sự thiếu hụt về trí tuệ, nhưng trí tuệ mãi mãi không thể bù đắp cho sự thiếu hụt về đạo đức.
Một
cô gái sau khi tốt nghiệp liền sang Pháp, bắt đầu một cuộc sống vừa đi
học vừa đi làm. Dần dần, cô phát hiện hệ thống thu vé các phương tiện
công cộng ở đây hoàn toàn theo tính tự giác, có nghĩa là bạn muốn đi đến
nơi nào, có thể mua vé theo lịch trình đã định, các bến xe theo phương
thức mở cửa, không có cửa soát vé, cũng không có nhân viên soát vé, đến
khả năng kiểm tra vé đột xuất cũng rất thấp.
Cô
đã phát hiện được lỗ hổng quản lí này, hoặc giả chính suy nghĩ của cô
có lỗ hổng. Dựa vào trí thông minh của mình, cô ước tính tỉ lệ để bị bắt
trốn vé chỉ khoảng ba phần trăm.
Cô
vô cùng tự mãn với phát hiện này của bản thân, từ đó cô thường xuyên
trốn vé. Cô còn tự tìm một lí do để bản thân thấy nhẹ nhõm: mình là sinh
viên nghèo mà, giảm được chút nào hay chút nấy.
Sau
bốn năm, cô đạt được tấm bằng tốt nghiệp loại giỏi của một trường danh
giá, cô tràn đầy tự tin đến những công ty lớn xin việc.
Nhưng
những công ty này không hiểu vì lí do gì, lúc đầu còn rất nhiệt tình
nhưng về sau đều từ chối cô. Thất bại liên tiếp khiến cô tức tối. Cô
nghĩ nhất định những công ty này phân biệt chủng tộc, không nhận người
nước ngoài.
Cuối
cùng có một lần, cô trực tiếp đến bộ phận nhân lực của một công ty, yêu
cầu giám đốc đưa ra một lý do vì sao từ chối cô. Kết cục họ đưa ra một
lí do khiến cô không ngờ.
“Thưa
cô, chúng tôi không hề phân biệt chủng tộc, ngược lại chúng tôi rất coi
trọng cô. Lúc cô đến phỏng vấn, chúng tôi đều rất hài lòng với môi
trường giáo dục và trình độ học vấn của cô, thực ra nếu xét trên phương
diện năng lực, cô chính là người mà chúng tôi tìm kiếm.”
“Vậy tại sao công ty ngài lại không tuyển dụng tôi?”
“Bởi chúng tôi kiểm tra lịch sử tín dụng của cô và phát hiện ra cô đã từng ba lần bị phạt tiền vì tội trốn vé”
“Tôi
không phủ nhận điều này, nhưng chỉ vì chuyện nhỏ này, mà các anh sẵn
sàng bỏ qua một nhân tài đã nhiều lần được đăng luận văn trên báo như
tôi sao?”
“Chuyện
nhỏ? Chúng tôi lại không cho rằng đây là chuyện nhỏ. Chúng tôi phát
hiện, lần đầu tiên cô trốn vé là khi mới đến đất nước chúng tôi được một
tuần, nhân viên kiểm tra đã tin rằng do cô mới đến và vẫn chưa hiểu rõ
việc thu vé tự giác, cho phép cô được mua lại vé. Nhưng sau đó cô vẫn
trốn vé thêm 2 lần nữa.”
“Khi đó trong túi tôi không có tiền lẻ.”
“Không,
không thưa cô. Tôi không thể chấp nhận lí do này của cô, cô đang đánh
giá thấp IQ của tôi ư. Tôi tin chắc trước khi bị bắt trốn vé, cô đã trốn
được cả trăm lần rồi.”
“Đó cũng chẳng phải tội chết, anh sao phải cứng nhắc như vậy? Tôi sửa là được mà.”
“Không
không, thưa cô. Chuyện này chứng tỏ hai điều: Một là cô không coi trọng
quy tắc. Cô lợi dụng những lỗ hổng trong quy tắc và sử dụng nó. Hai, cô
không xứng đáng được tin tưởng. Mà rất nhiều công việc trong công ty
chúng tôi cần phải dựa vào sự tin tưởng để vận hành, nếu cô phụ trách mở
một khu chợ ở một nơi nào đó, công ty sẽ cho cô toàn quyền lực phụ
trách. Để tiết kiệm chi phí, chúng tôi sẽ không lắp đặt các thiết bị
giám sát, cũng như các hệ thống xe công cộng mà cô đã thấy đó. Vì vậy
chúng tôi không thể tuyển dụng cô, tôi có thể chắc chắn rằng, tại đất
nước chúng tôi, thậm chí cả châu Âu này cô sẽ không thể xin vào được nổi
một công ty nào đâu.”
Đến
lúc này cô mới tỉnh ngộ và cảm thấy hối hận vô cùng. Sau đó, điều khiến
cô ghi nhớ nhất là câu nói cuối cùng của vị giám đốc này: Đạo đức có
thể bù đắp cho sự thiếu hụt về trí tuệ, nhưng trí tuệ mãi mãi không thể
bù đắp cho sự thiếu hụt về đạo đức.
Đạo
đức là phẩm chất cơ bản nhất của con người, cũng là nhân cách của một
người. Một người dù ưu tú đến đâu nhưng nhân cách có vấn đề, cũng sẽ mất
đi niềm tin và sự ủng hộ của người khác. Trên phương diện việc làm,
những hành vi mất nhân cách thế này càng đáng sợ hơn, vì cái lợi nhỏ
trước mắt mà phá bỏ nguyên tắc, điều này chắc chắn sẽ hủy hoại tiền đồ
của bạn. Tôi cho các bạn lời khuyên chân thành, trong sự nghiệp cần phải
dựa vào năng lực và chân thành của bản thân, mất thứ gì cũng không bằng
mất nhân phẩm.
