Mánh Lới Con
Buôn
Trần Quốc Sỹ
***
Tuần trước,
một anh bạn cùng sở hí hửng đến nói với tôi:
- Anh Sỹ này,
tôi hên quá.
Tôi hỏi:
- Thế à, anh
trúng số Lotto hả?
Anh cười:
- Trúng,
nhưng không phải trúng Lotto. Tôi trúng được một chuyến
Vacation, 3 ngày 2 đêm.
Rồi anh đưa
tôi xem một tờ giấy, trong đó có in tên anh đậm nét và nhiều
chi tiết khác, đại khái chúc mừng anh đã được chọn để trúng
một cuộc Vacation tại một khách sạn tại Florida. Tờ giấy
báo cho anh biết anh cần gọi số điện thoại ghi trên giấy để
được chỉ dẫn thủ tục lãnh giải.
Nhìn thoáng
qua, tôi cảm thấy thương hại cho anh. Tôi vỗ vai anh hỏi:
- Anh sang
Mỹ được bao nhiêu lâu rồi?
Anh nhìn tôi
có vẻ thắc mắc, trả lời:
- Ðược gần
một năm. Mà có ăn nhậu gì đến chuyện tôi trúng thưởng?
Tôi lại hỏi:
- Gần đây
anh có điền một phiếu rút thăm để trúng giải ở đâu không?
Anh suy nghĩ
giây lát rồi nói:
- À, anh hỏi
tôi mới nhớ, tháng trước đi shopping, thấy có chỗ bảo mình
điền tên họ, địa chỉ, nghề nghiệp để có dịp trúng thưởng.
Tôi thấy thiên hạ điền phiếu nên mình cũng điền, biết đâu
chừng?
Tôi bảo anh:
- Nói thật
với anh, nếu tôi là anh, tôi quăng ngay tấm giấy đó vào
thùng rác.
Anh tròn xoe
mắt, ngạc nhiên:
- Quăng vào
thùng rác, anh nói sao tôi không hiểu?
Tôi mỉm cười:
- Anh ơi,
đây là một trăm ngàn mánh khoé của con buôn trên xứ sở tự do
này. Tại anh mới đến nên không biết đó thôi, chứ những
người ở đây lâu họ rành sáu câu lắm.
Anh vẫn chưa
hết vẻ hoài nghi:
- Nhưng rõ
ràng tờ giấy báo cho tôi biết là tôi trúng giải mà? Tôi
thực tình không hiểu, xin anh giải thích.
Tôi cầm tờ
giấy, chỉ cho anh những hàng chử in nhỏ xíu mặt sau:
- Anh có đọc
kỹ những điều lệ ghi trong đây chưa?
- Chưa, tôi
chưa đọc. Chữ nhỏ mà lại tràng giang đại hải, tôi tưởng
không có gì quan trọng.
Tôi nói:
- Ðây là một
hình thức chiêu dụ khách hàng rất có hệ thống. Này nhé, nếu
anh đọc kỹ anh sẽ thấy những điều kiện anh phải làm trước
khi anh được họ tặng anh giải thưởng. Thứ nhất, anh phải
gọi cho họ để hẹn giờ giấc để đến nghe họ
“thuyết
trình”
khoảng 90 phút. Thực ra là họ mời anh đến để họ quảng cáo
một món hàng, chẳng hạn như một
“time-shared
condo”.
Kỹ thuật chiêu dụ của họ rất tinh xảo, mười người đến thì
tám người vô tròng.
-
Time-shared condo là cái gì ?
- Cái này
dài giòng lắm, nhưng đại khái là họ sẽ dụ anh mua một địa
điểm để đi nghỉ hè, trả góp, thường thì 15 hay 30 năm như
mình đi mua nhà vậy. Mỗi một năm, anh có được hai tuần xử
dụng địa điểm đó không phải trả tiền, nhưng lại có rất nhiều
phụ phí khác. Thêm vào đó, anh phải trả tiền máy bay từ đây
đến đó, và phải tốn tiền cho chuyến vacation mỗi năm. Năm
nào anh không đi, anh có quyền cho mướn lại hai tuần của anh,
nhưng anh phải tự tìm người để cho mướn. Có nhiều người tìm
mờ mắt cũng không cho mướn được vì ngày giờ và địa điểm
không thích hợp.
- Vậy sao ?
- Ừ, vì thế,
nếu anh đọc kỹ, khi đến nghe thuyết trình, họ bắt buộc người
trúng giải phải có mặt đủ vợ lẫn chồng. Họ đã tính trước,
họ có nhiều cơ hội hơn vì một trong hai người sẽ yếu lòng,
thường là người vợ. Anh cũng biết vợ muốn là trời muốn mà.
- Trời đất,
cám ơn anh nhé. Chút xíu nữa là tôi vô bẫy rồi.
?
Câu chuyện
trên đây chắc hẳn không lạ gì với nhiều người trong chúng ta,
nhất là những người sống ở đây trên chục năm. Nó chỉ là một
trong muôn ngàn mánh khoé kiếm tiền của những con buôn lợi
dụng kẽ hở của luật pháp và sự nhẹ dạ của giới tiêu thụ để
thủ lợi. Tiếng Mỹ, nếu thanh tao thì gọi là marketing
techniques, còn trắng trợn thì gọi là scams. Tóm lại, đây
là những cái bẫy.
Nhiều scams
được khéo léo ngụy trang và xếp đặt để không vi phạm luật
nhưng rất nhiều scams hoàn toàn có tính cách lường gạt và đã
đưa nhiều người vào khám.
Dầu sao đi
nữa, bạn phải nên để ý những cái bẫy này.
Tác giả xin
cống hiến các bạn những thí dụ điển hình?
…
Bạn bỗng
dưng nhận được một giấy báo từ một công ty lạ hoắc. Họ chúc
mừng và �bảo
đảm�
bạn đã trúng một trong những giải được ghi sẵn. Nào là xe
hơi mới, nào là nhẫn kim cương, nào là TV, nào là một chuyến
Vacation, và ngay cả tiền mặt. Ðiều kiện để lãnh giải cũng
rất giản dị. Bạn chỉ cần gọi cho số điện thoại trên giấy
trong giờ làm việc để được hướng dẫn thủ tục lãnh giải.
Nhưng nếu bạn chịu khó đọc kỹ những hàng chữ in li ti mặt
sau, bạn sẽ té ngửa khi biết cơ hội để trúng chiếc xe là
1/24,000,000 (nhỏ như cơ hội để trúng super lotto) và cơ hội
để trúng tiền mặt : 1 Mỹ kim, là 23,999,990/24,000,000 (chắc
chắn sẽ trúng). Kết quả, nếu bạn nhẹ dạ nhấc phôn lên gọi,
bạn sẽ tốn khoảng 25 đô cho cú điện thoại để trúng được?
1 đô.
Loại scam
này tuy thuộc loại bất lương nhưng vẫn không phạm luật. Ai
bảo bạn không đọc kỹ những hàng chữ nhỏ. Ráng chịu.
…
Không ai
trong chúng ta không một lần nhận được một phong bì dầy cộm,
với tên họ của mình in sẵn rất đẹp, với những hàng chữ chúc
mừng báo cho mình biết là mình được chọn là những người
finalist (những người vào vòng chung kết) để có
�cơ
hội�
trúng 10,000,000 đô la. Ðiều kiện để được trúng giải là bạn
chỉ cần gởi ngược lại phong bì in sẵn, kèm thêm đơn đặt hàng
mua một vài quyển tạp chí (tuy nhiên, bạn không bị bắt buộc),
và kiên nhẫn chờ ngày?
họ gõ cửa. Ðiều bạn không biết là có khoảng vài triệu người
được xếp trong danh sách finalist. Thêm vào đó, nếu bạn
không mua tạp chí, tên của bạn sẽ được bỏ qua một danh sách
khác. Tóm lại, nếu bạn mua tạp chí, bạn sẽ có cơ hội được họ
gõ cửa, mặc dù rất nhỏ?,
nhỏ như cơ hội trúng lotto. Còn nếu như bạn không mua tạp
chí, bạn cứ việc ngồi chờ đến?
thiên thu.
Ðây là một
hình thức chiêu dụ rất tinh xảo nhưng vẫn không vi phạm luật
lệ.
…
Một công ty
bán đồ gia dụng cỡ lớn vừa khai phá sản, đăng quảng cáo rầm
rộ là họ sẽ phải bán đổ bán tháo và bớt 30% trên giá bình
thường cho tất cả mọi mặt hàng. Mừng húm, bạn lái xe tới
ngay với mục đích tìm được những món hàng ưa thích với giá
rẻ. Nhưng điều bạn không biết là trước khi bắt đầu cho cuộc
bán đổ bán tháo, công ty này đã sửa lại tất cả giá của các
mặt hàng với giá được đề nghị của nhà sản xuất( thường được
gọi là giá MSRP: Manufacturer Suggested Retail Price). Giá
này thường cao hơn giá bình thường được bán khoảng 30%. Vì
vậy, dù họ đã bớt 30%, đôi khi giá bạn phải trả còn cao hơn
là giá khi họ chưa bớt. Họ làm như vậy để gỡ vốn được chút
nào hay chút ấy.
Vì thế, chỉ
khi nào họ bớt trên 50%, lúc đó may ra bạn sẽ mua được giá
rẻ.
…
?
Bạn đang có
ý định muốn mua một chiếc xe mới. Trên một trang quảng cáo,
bạn bỗng dụi mắt nhìn kỹ khi thấy chiếc xe bạn mơ ước đang
được rao bán với một giá rẻ không ngờ tại một dealer gần nhà.
Không bỏ lỡ dịp may, bạn tức tốc đến chỗ bán xe, vì sợ người
khác nhanh chân �chộp�
mất. Khi đến nơi, bạn sững sờ thất vọng khi nhìn thấy chiếc
xe được rao bán trên báo có màu sơn không giống ai, bên
trong xe chỉ trang bị những thứ căn bản. Hoặc khi đến nơi,
bạn được người saleman nhẹ nhàng xin lỗi cho biết là chiếc
xe mà bạn yêu thích đã bán rồi và vừa mới được giao cho
khách. Ðiều đáng nói là nếu ngày mai hay mốt, một người
khác đến hỏi, người saleman cũng sẽ nói là chiếc xe cũng mới
bán và cũng vừa được giao cho khách. Rồi trong tình trạng
tinh thần ngẩn ngẩn, ngơ ngơ, cộng thêm những lời ngọt như
đường, êm như nhung của người saleman lịch lãm, bạn hí hửng
(hay đau khổ) ra về với một chiếc xe mới khác đúng như ý
muốn. Quá tốt phải không bạn ? Nhưng buồn một điều là chiếc
xe mới của bạn đã được trả với giá?cao
hơn nhiều ngàn đô so với giá mà bạn dự tính trước khi đến
đây.
Ðau thiệt
nhưng bạn là người đã đặt bút xuống ký trên tờ hợp đồng mà.
…
?
Những người
sống ở đây lâu không lạ gì với những chương trình làm giàu
với cái tên gọi là multi-level marketing, người Việt thường
gọi là chương trình làm giàu kim tự tháp.
Chương trình
này thoáng nghe qua rất hấp dẫn. Bạn đóng một khoản tiền
đầu gọi là lệ phí để gia nhập một công ty thương mại để trở
thành một saleman hoặc một distributor (người phân phối) cho
sản phẩm của họ. Hằng tháng, bạn sẽ mua sản phẩm từ họ và
bán lại kiếm lời. Chỗ hấp dẫn là nếu sau đó, bạn giới thiệu
được một người mới gia nhập tổ chức thì bạn sẽ được tăng lên
một cấp và được hưởng một món tiền hoa hồng, và nếu người
được bạn giới thiệu tìm được một người khác thì bạn lại tăng
lên một cấp nữa và cứ thế đi lên. Cấp càng cao, tiền thưởng
càng nhiều. Nghe quá hấp dẫn phải không bạn ? Tôi có một
anh bạn gia nhập Amway đã hơn 15 năm, nhưng tính đến nay,
anh vẫn chưa lấy lại vốn. Ðó là chưa kể đồ dùng trong nhà
anh mọi thứ đều là sản phẩm của Amway. Xà bông Amway, dầu
gội đầu Amway, dầu thơm Amway, thứ gì cũng Amway, ngay đến
giấy đi cầu cũng?Amway.
Ðây là một mánh khoé sắc xảo vào bậc nhất, đã đem lại cho
những người sáng lập ra những chương trình này hằng triệu đô
la.
Ðau nhất là
chính bạn đã làm giàu cho họ.
…
Nếu bạn đọc
những tờ báo lá cải của Mỹ được bày bán tại những quầy tính
tiền trong siêu thị, bạn sẽ ngạc nhiên vì không thiếu những
trang quảng cáo về những phương cách trở thành triệu phú chỉ
trong một thời gian ngắn.
Mẫu quảng
cáo thật hấp dẫn, với những lời của những chứng nhân đã trở
thành triệu phú chỉ trong vòng vài tháng. Với một giá nhẹ
nhàng là $29.95, bạn sẽ nhận được một tập tài liệu, và nếu
bạn thực hành �đúng�
như tài liệu hướng dẫn, bạn sẽ trở thành triệu phú trong
vòng ba tháng. Nhưng trên thực tế, hầu như chưa ai thực
hành �đúng�
theo phương cách họ chỉ dẫn, nên vì vậy, chưa ai trở thành
triệu phú.
Lẽ dĩ nhiên,
ngoại trừ người chủ nhân của trang quảng cáo đó.
…
Tôi có lần
đọc được một mẫu quảng cáo cũng trong một tờ lá cải, nội
dung đại khái là họ rao bán một viên đá để đeo cổ chỉ với
giá $9.95. Mẫu quảng cáo cho biết đây là loại đá thần (?),
nếu bạn mua và đeo viên đá này trước ngực, họ
�bảo
đảm�
rằng nó sẽ giúp bạn may mắn và trở thành triệu phú trong 3
tháng, nếu không họ sẽ trả tiền lại.
Anh T. đang
thất nghiệp, đang lâm vào cơn túng quẫn và đang cần một số
tiền. Anh nghĩ, chỉ với số tiền chưa đến mười đô mà anh có
thể giải quyết được mọi chuyện thì còn gì thần tiên hơn. Vả
lại, họ đã �bảo
đảm�
sẽ hoàn tiền lại mà, đâu mất mát gì mà sợ. Sau ba tháng đeo
cục đá và mặc dầu đã làm đúng tất cả những điều căn dặn,
nhưng anh vẫn nghèo rách mùng tơi. Tức mình, anh tìm lại họ
để đòi tiền thì hỡi ơi, họ đã cao bay xa chạy. Anh âm thầm
đem cục đá quăng vào thùng rác nhưng vẫn giữ kín sự bí mật
vì anh không muốn cho ai biết rằng anh là một thằng ngu.
Hơn nữa, anh
cũng cảm thấy một chút an ủi khi biết được cũng có những
người khác ngu như anh vậy.
…
Một bà Mỹ
sồn sồn, đọc được một mẫu quảng cáo giặt thảm với giá
$19.95, mừng quá bèn bốc phôn lên gọi ngay. Nhưng không
hiểu là người chủ của cái quảng cáo kia có tài thôi miên hay
bỏ bùa mê thuốc lú cho bà mà cuối cùng bà đã phải ngậm bồ
hòn viết một chi phiếu trên một ngàn đô cho dịch vụ giặt
thảm cùng những thứ khác trong nhà, từ màn cửa, màn gió,
cho đến bộ sô-fa trong phòng khách. Sau đó, bà đâm đơn kiện
vì, theo bà, tuy đã tốn hơn ngàn đô, những thứ được giặt vẫn
không
sạch.
Ðài truyền
hình ABC đã mang vụ này lên TV. Tôi còn nhớ, người phóng
viên, với tờ quảng cáo trên tay, đã hỏi ông chủ tiệm giặt
thảm: “Làm
thế nào từ $19.95 để trở thành trên ngàn đô?”
thì được ông chủ, mặt dầy, trả lời một cách tỉnh bơ rất là
vô trách nhiệm: “I
didn`t invent this marketing technique. The American did.”
Ông ta nói
rằng ông không phải là người phát minh ra cách kiếm tiền
kiểu này. Nếu muốn trách, kiếm mấy thằng Mỹ mà trách. Thật
là đểu cáng.
…
Tôi có một
anh bạn, cách đây gần hai năm, đến Bestbuy mua một bộ máy
Computer. Ðể được hưởng giá rẻ, anh phải ký hợp đồng ghi
tên với chương trình lên mạng MSN, với giá $21.95 một tháng
cho thời hạn là ba năm. Ðiều này hoàn toàn hợp pháp và hợp
lý. Trước khi ra khỏi tiệm, anh bạn tôi được một người
saleman, cũng là người Việt, mách nhỏ:
- Tôi biết
có một cách để anh có thể lấy lại tiền số tiền đóng cho MSN
hằng tháng. Anh lên mạng, tìm tới trang nhà ở địa chỉ
Rhinopoints.com, họ sẽ hoàn trả lệ phí lên mạng hằng tháng
của anh, với chỉ một điều kiện duy nhất là anh phải trở
thành hội viên và mỗi tháng anh phải trả lời một bảng thăm
dò về các sản phẩm gia dụng.
Anh bạn tôi
nghe xong cám ơn và sau khi thiết bị xong computer anh lên
mạng và tìm đến Rhinopoints.com. Ðúng như lời người
saleman, Rhinopoints.com hứa sẽ hoàn trả lệ phí MSN cho anh
nếu anh trở thành hội viên và mỗi tháng anh phải trả lời một
bảng thăm dò khoảng 100 câu hỏi.
Ðể trở thành
hội viên, anh phải đóng một lần lệ phí hành chánh là
$15.95. Anh nghĩ, bỏ ra gần 16 đô mà lấy lại gần 800 đô.
Rẻ chán. Vì thế anh vui vẻ ghi tên gia nhập.
Anh được
Rhinopoints.com cho biết là tiền và bản thăm dò sẽ được gởi
đến sau một tháng. Anh kiên nhẫn chờ nhưng chẳng thấy gì.
Sau hai tháng không thấy động tĩnh, sinh nghi anh trở lại
Rhinopoints.com thì trang nhà này đã không còn trên mạng và
anh cũng chẳng biết chủ nhân của nó ở đâu để đòi tiền.
Ðây là
trường hợp lường gạt trắng trợn và chủ nhân của
Rhinopoints.com có thể bị đưa ra toà. Nhưng dường như,
không ai muốn bỏ tiền ra mướn luật sư và tốn thì giờ thưa
kiện để chỉ lấy về 16 đô. Do đó, những loại scams này lâu
lâu vẫn thấy xuất hiện
…
Cách đây
khoảng chục năm, không người Việt Nam nào trên đất Hoa Kỳ mà
không biết đến anh chàng Tom Vũ. Anh này, thường xuất hiện
trên các đài Tivi vào lúc một hai giờ sáng, vòng tay luôn
luôn ôm hai ba nàng kiều nữ tóc vàng, mắt xanh, ngực cỡ
40DD, đứng cạnh bên chiếc tàu lộng lẫy hoặc trước căn dinh
thự đồ sộ của anh, để quảng cáo cho phương cách làm giàu mà
chính anh là nhân chứng sống.
Tom Vũ, vượt
biên đến Hoa Kỳ năm 1975. Từ một người tị nạn tay trắng,
anh trở nên khá giả bằng nghề mua những nhà cũ, bị nhà băng
đòi lại, với giá thật rẻ, và sau đó bán lại kiếm lời. Nếu
Tom Vũ chỉ làm giàu bằng cách này thì chẳng có gì chê trách,
có lẽ còn được nhiều người khâm phục nữa là đằng khác.
Nhưng với túi tham không đáy, Tom Vũ đã liên kết với tên em
rể, một anh chàng Mỹ trắng, tổ chức những buổi seminar,
những lớp học để dạy thiên hạ cách làm giàu. Tom Vũ đã dám
bảo đảm là bất cứ ai đến nghe anh nói, thực hành theo chương
trình của anh đều sẽ trở thành triệu phú như anh trong vòng
vài tháng.
Chiêu thức
của Tom Vũ rất tinh vi. Khởi đầu, buổi nói chuyện 90 phút
của anh miễn phí. Sau đó, khi các dự thính viên đã vào mê
hồn trận, anh tung ra chiêu kế. Nếu muốn tiếp tục, mỗi học
viên phải trả một giá tiền lên đến nhiều ngàn đô cùng với
những điều kiện như phải mua vé máy bay và ở khách sạn do
anh chỉ định, cho 3 ngày seminar tại Orlando, Florida.
Lẽ dĩ nhiên,
sau khi thọ giáo trở về, chẳng học viên nào trở thành triệu
phú cả. Vì vậy họ đã đâm đơn kiện anh khi anh từ chối trả
tiền lại với lý do là họ đã không thực hành đúng như lời sư
phụ chỉ dạy.
Thiên bất
dung gian, mánh khoé làm giàu bất chính của Tom Vũ đã bị
chương trình Dateline của đài truyền hình NBC lôi lên TV đấu
tố. Không biết màn kịch của Tom Vũ kết thúc ra sao nhưng
nghe đâu Tom Vũ giờ đây trắng tay vẫn hoàn tay trắng.
…
?
Cuối cùng,
những người sống ở quận Cam trong thập niên 80 không bao giờ
quên được chuyện của một công ty do người Việt Nam làm chủ
chuyên bán TV và đồ điện tử bên trong thương xá Phước Lộc
Thọ. Một hôm, bỗng nhiên trên những tờ tuần báo, nhật báo
Việt ngữ xuất hiện một trang quảng cáo thật lớn của công ty
này với đại ý xin quý đồng hương thân thương cho họ mượn vốn
và công ty sẽ hứa hoàn trả với một phân lời thật cao trong
vòng một tháng. Tháng đầu, mọi việc êm xuôi, tốt đẹp. Các
chủ nợ đều được trả với số tiền lời như đã hứa. Nhưng đùng
một cái, một buổi sáng đẹp trời, công ty này biến mất khỏi
mặt đất, ôm theo nhiều triệu bạc, bỏ lại sau lưng những chủ
nợ mặt mày méo xẹo, dở khóc, dở cười.
Một bài học
đáng nhớ cho những người nhẹ dạ tham lời.
?
Nếu một đêm
nào đó bạn ngủ không được, chỉ cần bật tivi lên và bấm qua
các đài, bạn sẽ được xem rất nhiều màn quảng cáo ngoạn mục
về các phương cách làm giàu, các phương cách làm giảm cân,
những loại thần dược trị bá bệnh, ngay cả việc coi bói cho
cuộc đời của bạn?ôi
hằm bà lằng đủ thứ. Món nào cũng hấp dẫn, bùi tai nhưng cẩn
thận, nếu bạn không vững tâm và nếu bạn quá ngây thơ tin họ,
bạn sẽ sa bẫy.
Người viết
xin chúc bạn một ngày thật vui và đừng quên rằng sống trên
đất nước tự do, số một trên thế giới, quốc gia được mệnh
danh là tư bản này, một điều luôn luôn đúng là:
“There`s
no free lunch”
hay “Không
có gì là đồ chùa cả !”
Trần Quốc Sỹ
