Phần 1

Dấu ấn cuộc đời

Cuối năm 1980, sau khi ra trường rồi được bổ nhiệm về phục vụ tại Đoàn Khảo sát - Thiết kế, Ty Thủy Lợi tỉnh Sông Bé và cũng là lúc tôi chuẩn bị lên đường đi xứ khác, một nơi mà ngay từ đầu tôi cũng chẳng biết nơi đâu.

    Nơi ấy bây giờ chính là đất Đức, phương trời Âu vời vợi nghìn trùng. Nơi đây tôi đã xa cha mẹ, anh em, bè bạn và xa cả một trời đầy kỷ niệm.

    Năm 1977 vừa tròn mười tám tuổi, một kỷ niệm tuyệt vời, khó quên đã đến trong tôi cùng một thời điểm mà không thể ngờ được. Tôi như một kẻ ăn mày vừa trúng lô Độc đắc. Bởi vì tôi chỉ là một hạng người bình thường không hơn, không kém.

    Lòng mẹ nào mà không xúc động trước cảnh tình như thế, mẹ nào mà không thương con. Rồi suy nghĩ sâu xa hơn, bà còn phải lo toan cho tôi suốt ba năm dài nơi mái trường Thủy lợi. Các em thì còn nhỏ dại, không biết mẹ tôi phải vất vả đến dường nào.

    Sáng nay khác hẳn những buổi sáng khác, nắng chói chang, mới tám giờ mà Mặt trời đã lần xuyên qua song cửa. Lẽ ra tôi phải thức dậy sớm mà đàng nầy thức quá trễ, gần đến mười giờ non, tôi mới vừa tỉnh giấc. Vì đêm qua tôi về hơi muộn. Tuy vậy, tôi cũng không quên bổn phận của mình cần phải làm gì cho những ngày sắp tới. Như hỏi ý kiến chỉ bảo của Mẹ tôi, các Cậu tôi v.v…Vì họ là những người cao tuổi, kinh nghiệm chắc hẳn phải hiểu biết hơn tôi bội phần. Bao nhiêu người tôi thăm dò ý kiến đều bảo tôi nên theo con đường Sư phạm mà không ai khuyên bảo vì tới con đường Thủy lợi và cũng chẳng phân tích rõ cho tôi hiểu nó xấu hay tốt, lợi hại ra sao. Tất cả cứ lặng thinh và xem như tôi không thi đỗ vào trường Thủy lợi kỳ nầy. Có thể thời điểm ấy họ có ác cảm khi nghe hai chữ Thủy lợi phải chăng? Cứ nghe đến nó là người ta sợ sệt cái gì đó, cực nhọc, tay lấm chân bùn. Ngỡ là con mình con gái mà phải học đào sông, đào kênh khổ ải lắm. Cứ khăng khăng buộc tôi phải theo ngành Sư phạm. Thoạt đầu tôi gật đầu chấp nhận những ý kiến của gia đình và nghe theo những lời chỉ bảo ấy. Vì nghĩ rằng có lý, bởi tất cả ai ai cũng cho là như thế. Dù gật đầu nghe theo lời chỉ bảo của gia đình, nhưng tôi bụng dạ chẳng an tâm lúc nào cả. Một sự việc rất đơn giản nhưng khó nghĩ quá, tôi chợt nghĩ đến người Cô giáo năm cũ và cũng là người bạn thân thiết của tôi hồi còn học đệ nhị cấp trường trung học Nông Lâm Súc Định Tường. Bà ta tên là Nguyễn ngọc Lan lớn hơn tôi chừng mười tuổi gì đó tốt nghiệp trường Cao đẳng Nông Lâm Mục Bảo Lộc Lâm Đồng về dạy môn Canh nông tại trường Nông Lâm Súc Định Tường lúc tôi đang học lớp mười ngành Canh nông, để hỏi thêm ý kiến xem có trùng hợp với gia đình tôi không.

    Tôi lái chiếc xe đạp cũ kỹ của ông tôi từ nhà lên tận Thủ thừa- Long an mất gần hai tiếng đồng hồ.Trời trưa nắng mồ hôi nhễ nhại, thấm cả đôi vai, dọc đường nghỉ tạm mấy lần bên quán nước vệ đường mới đến nơi. Vừa đến nơi thì thấy căn nhà lá nhỏ, lụp xụp được khóa kín tự lúc nào. Tay cầm chiếc xe đạp, tay gạt vội những giọt mồ hôi còn đọng trên vầng trán, mặt mày choáng váng trong thảm não vô cùng. Thế thì đành phải quây về còn làm gì nữa bây giờ. Suy nghĩ vài phút tôi tạt ngang sang quán nhỏ gần bên uống ly trà lạnh để lấy lại phong độ mà đạp ngược về nhà, bằng không là xỉu mất. Anh Chủ quán thấy tôi ngồi có vẻ buồn bã và hỏi?

- Nầy Cô tìm ai gần đây? 

- Dạ thưa anh, tôi tìm Cô giáo Lan, rất tiếc là Cô ta không có ở nhà, cửa nẻo khóa cả rồi. Anh có biết Cô ta giờ làm gì và đi đâu không ?

Anh Chủ quán nhanh nhẹn trả lời:

- Đi đâu thì tôi không biết, nhưng bây giờ Cô Lan đang làm Ty Nông nghiệp tỉnh Long An. Cô ta đi công tác đó đây thường lắm, thỉnh thoảng một hoặc hai tuần mới về lại một lần.

- À thế ra là như vậy. Cảm ơn anh tôi hiểu.

Anh Chủ quán cũng tử tế hỏi tiếp:

- Nếu có cần gì nhắn lại, tôi nhắn hộ cho hay Cô viết vài chữ quăng vào cửa sổ khi Cô giáo Lan về cô ấy sẽ rõ là ai chứ gì.

- Có lý, ý tưởng hay. Thôi anh cảm phiền cho tôi mượn cây bút và xin một mảnh giấy nhỏ, tôi sẽ biên vài chữ rồi nhét vào cửa sổ. Hy vọng Cô Lan tôi nhận được.

   Tôi đứng dậy trả tiền ly nước và chào tạm biệt anh Chủ quán ra về. Chiếc xe cũ kỹ lăn bánh trên con đường sỏi đá nhấp nhô, từ Thủ Thừa ra ngã ba lộ tẽ lúc trồi lên, lúc hạ thấp xuống làm tôi ê ẩm cả mình. Về thì về thật ra không còn chút nghị lực và khí thế như hồi lúc sáng sớm nữa. Mặt trời mỗi lúc càng lên cao, thời tiết dần dần oi bức, trong khó thở và hóc hách vô cùng. Nhưng tôi cũng cố gắng mãi đến ba giờ chiều mới về đến tận nhà. Vừa dựng chiếc xe đạp, bước vào nhà, ngã liền trên chiếc Divan một cái ịt cho đả cái lưng, bụng dạ lúc nầy vừa mệt, vừa đói, thót cả hông, mồ hôi tuông chảy như xối tắm.

   Hơn một năm nay, kể từ ngày Đất nước hoàn toàn thống nhất, trường Nông Lâm Súc được giải thể để thành lập trường Bổ túc Công Nông của tỉnh, nên Cô và tôi phải tạm chia tay như bao thầy bạn khác. Mỗi người một nơi, ai về nhà nấy hoặc tìm một công việc khác cho mình. Nên từ đó Cô và tôi không còn gặp nhau thường xuyên như trước và cũng chẳng liên lạc với nhau.

     Về nhà suy nghĩ mãi, Cô ta đi công tác kiểu nầy biết bao giờ mới về và gặp, mà đợi thì đợi đến bao lâu, còn trở lên Thủ thừa lần nữa thì vô dụng. Cũng may, là hai hôm sau trong lúc tôi đang chờ mấy người bạn hiện đang làm việc tại Huyện Châu thành và Thị trấn Tân Hiệp cắt hộ mấy giấy tờ cần thiết để kịp bổ túc Hồ sơ đi học cho hoàn chỉnh, thì Cô ta lại lò mò tới, thật là buồn ngủ gặp chiếu manh, một dịp may hiếm có.

   Gặp lại nhau sau những ngày xa vắng. Hai cô trò mừng vui vô siết. Tay bắt, mặt mừng thăm hỏi đủ điều. Cô bảo tôi thôi khỏi dài dòng, vào thay bộ đồ cho lịch sự rồi cả hai đèo nhau trên chiếc Hon-da đi Mỹ tho xuống tận trường Thủy lợi.

   Nơi đây là chốn cũ, tình xưa mà Cô và tôi đã dạy, đã học, hơn hai năm trời, biết bao nhiêu là kỷ niệm. Riêng tôi cũng không ngờ mình trở lại mái trường nầy lần thứ hai, rõ là duyên tiền định. Tới trường hai tôi đứng trước cổng nhìn một hồi lâu rồi kéo nhau vào quán nước Mía chị ba Tranh ngày xưa gọi hai ly nước Mía như thuở trước. Cô mang theo một phong bánh in mời tôi ăn. Vừa ăn, vừa uống nước Mía, vừa nhìn xung quanh cảnh cũ hai tôi thật thú vị vô cùng. Tôi bắt đầu tâm sự hết những gì đã có và kể hết cho Cô tôi nghe đầu đuôi câu chuyện. Cô lắng nghe và suy nghĩ một hồi lâu rồi bảo.

- Hoa nầy, rằng Cô là một Nhà giáo, tất nhiên Cô cũng muốn em sẽ trở thành Nhà giáo để sau nầy giảng dạy lại cho thế hệ mai sau.

Xong câu nói Cô lại ngưng và nhìn đi nơi khác.

-Tôi vừa nghe Cô nói xong câu ấy, vội vui mừng. Như thế là hợp lý với gia đình quá đi chứ. Vậy là khỏi phải băn khoăn suy nghĩ vì nữa cả. Mừng thầm trong bụng và trả lời một cách vui vẻ. Thưa Cô. Em cũng nghĩ thế.

- Cô im lặng một lúc lâu, rồi nói tiếp. Nhưng ! Cô khuyên em đừng nên theo nghề Nhà giáo.

- Sao vậy Cô ? Chính Cô vừa mới nói ra là Cô muốn em là Nhà giáo kia mà.

- Không, Cô suy nghĩ kỷ rồi, lời Cô nói ra là có cơ sở hẳn hoi. Còn việc quyết định tương lai là việc của em. Cô không can dự, Cô chỉ có ý kiến ngoài ra không có quyền quyết định. Em hiểu chứ ? Nếu mai nầy việc học tập có trôi chảy và đúng với sở thích của em thì tốt, còn không thì biết ăn nói thế nào đây.

- Như vậy ý Cô muốn nói là bỏ trường Sư phạm phải không?

- Không ! Không hẳn như vậy đâu em, đây chỉ mới là bàn bạc.

- Vậy Cô nói ra cơ sở nào mà em phải theo học ngành Thủy lợi?

-Theo Cô nghĩ Miền nam mình vừa được giải phóng, đất nước đã thống nhất, hiện tại cái gì cũng mới. Cô nói sơ chắc em hiểu chứ ?

- Dạ.

- Chính ngành nghề nầy cũng mới, em có công nhận với Cô không ?

-Thưa Cô công nhận. 

- Vậy tại sao em không thử, kỹ thuật mới, Danh từ mới, cái gì nghe cũng lạ cả. Chính Cô cũng không hiểu rõ nơi mới ngành nghề nầy nhà nước sẽ ứng dụng vào lĩnh vực nào. Thử đi em……ngành Giáo dục có lúc cũng cao quí, có lúc cũng bạc bẽo lắm em à.

- Những lời Cô nói nghe cũng chí lý, suông tai, hợp tình, cái gì mới tại sao ta không thử, có thử mới biết được cái hay, cái đẹp, cái văn minh hiện đại, cái xấu của nó còn đứng ngoài cuộc thì làm sao biết được. Thôi thì Cô để em suy nghĩ lại.

- Em suy nghĩ kỷ lại đi Hoa, rồi hãy quyết định, hai con đường theo Cô con đường nào cũng tốt cả, ở đây Cô nhắc lại em nên thử một lần xem sao.

- Cảm ơn Cô đã chỉ bảo.

     Hai cô trò trao đổi một mẩu chuyện như vậy mà đã mất gần một giờ đồng hồ. Trời ngoài sân bắt đầu hạ nắng, hai hàng Me cao dầy bóng dọc theo quốc lộ Mỹ tho - Gò công dần dần loang bóng. Hai tôi đứng dậy thăm hỏi anh chị ba Tranh vài câu, trả tiền nước Mía rồi lên xe đi tiếp. Bước ra khỏi cửa còn đứng ngắm ngôi trường cũ ngày xưa một lần cuối, mới bắt đầu cho xe nổ máy.

- Hoa em còn nhớ đây không ? 

- Nhớ chứ Cô. Mỹ tho chứ đâu mà không nhớ, Cô muốn làm gì ở đây?

-Thôi ta vào quán Chè năm xưa, mình ăn một người một chén chè Thưng rồi về cũng chẳng muộn. Em có bận việc gì không ?

-Thưa không. Vào thì vào không biết họ còn bán nữa không ? Hay nghỉ từ lâu rồi. Bây giờ mọc lên nhiều quán Chè lắm Cô ạ.

- Không sao, còn thì ăn, không còn đi quán khác, thiếu gì !

   Chén Chè Thưng được bà Chủ tận tay mang ra đón chào người khách mới, mùi cốt Dừa, lá Dứa thật thơm phức, hai tôi vừa ăn, vừa nói chuyện thật là ngon miệng. Cô bật hỏi:

- Em còn nhớ một chỗ hấp dẫn khác ngày trước mình hay đến ở đâu không nào ?

- Làm sao quên được, trước rạp hát Vĩnh lợi chớ đâu. 

- Con nhỏ nầy nhớ day thật.

- Kỷ niệm mà cô, nhưng họ chỉ bán bắt đầu vào sáu giờ chiều cho đến giữa khuya mà thôi

- Sau nầy em có thường đến đây không ?

- Dạ có, thỉnh thoảng đôi, ba lần. 

- Thôi thời gian có hạn, rất tiếc. Khi nào có dịp về lại Mỹ tho mình đi ăn tối một bữa để nhớ kỷ niệm của thuở nào.

   Những lời nói nầy tự nhiên gợi lại trong tôi hình ảnh cũ, ngày trước khi còn đi học và dạy hai tôi mướn một căn nhà trọ ở gần chợ Cũ, dường như cách hai ba đêm, là đi ăn hàng một lần. Nói ra thì thấy kỳ, Cô lớn thì không sao, còn con gái, con gủm như tôi thì ống chề.

- Cô à chắc em nạp hồ sơ vào trường Thủy lợi, em nghe lời Cô. Sự việc nầy không cần phải phân vân vì nữa, thời gian sắp hết rồi.

- Em nói vậy thì Cô mừng.

Giữa khoảng đồng rộng mênh mông, gió thổi muôn chiều, đập vào tai tiếng nghe được, tiếng không. Hai người ngồi cạnh bên nhau mà như cách xa hàng bao cây số.

   Mấy chốc là Cô đã đưa tôi về đến nhà, tôi mời Cô vào dùng ly nước rồi về cho khỏe vì đường còn quá xa.

Cô bảo:

- Gần trọn một ngày nay mình bên nhau, cũng tạm đủ rồi. Thôi em để Cô về, khi khác Cô sẽ xuống trường thăm em. Cô chúc em luôn gặp nhiều may mắn trong tương lai và thành công trong môi trường mới.

- Cảm ơn Cô, thôi Cô về khỏe, em cũng chúc Cô nhiều may mắn, mình sẽ gặp nhau vào dịp khác.

   Đêm ấy tôi chờ mẹ tôi đi bổ hàng về, cơm nước xong xuôi, nhìn bà vui vẻ, tôi bắt đầu thưa chuyện. Rằng hôm nay tôi đã gặp và đi cùng Cô Lan trọn ngày và sẽ quyết định đi học ngành Thủy lợi. Ngoài ra không theo ngành Sư phạm như mẹ muốn. Con xin lỗi mẹ. Bước đầu bà không chịu, có vẻ hờn giận tôi nhiều. Thật tình mẹ tôi là một bà mẹ quê, cũng chẳng phân biệt được ngành nghề như thế nào, hể nghe con mình nay mai làm Cô giáo thì thích, tự hào với bà con, làng xóm đơn giản vậy thôi. Cuối cùng những lời phân tích của tôi đã chinh phục được bà.

Bà nói:

- Con hiểu.

     Sáng hôm sau tôi dậy sớm, đi tìm hai người bạn cũ là Hạnh và Ngọc để lo giùm một số giấy tờ cần thiết. Hạnh thì lo về phần cắt Lương thực và Thương nghiệp. Hạnh làm cơ quan Tòa án nhân dân Huyện Châu thành nên quen biết rất nhiều vị Trưởng phòng, chính vì thế mọi giấy tờ tôi nhờ đến được giải quyết một cách nhanh chóng. Còn Ngọc là chánh thư ký văn phòng Chủ tịch UBND Thị trấn Tân hiệp nên việc cắt Hộ khẩu cũng không gặp khó khăn. Sở dĩ tôi nhờ hai cô bạn nầy là vì trước đó tôi nghĩ sai về anh Đức phó Chủ tịch UBND Thị trấn Tân hiệp đã có một lần thành kiến không tốt với tôi khi anh ra lệnh buộc tôi phải thi hành nghĩa vụ Lao động một tuần mà tôi không chấp hành mệnh lệnh với lý do lúc đó tôi đang là một Công nhân tại Nông trường Bộ tư lệnh Quân khu 9 đồn trú tại Đồng tâm tỉnh Tiền giang.

   Giờ ngồi kể lại câu chuyện nầy tôi phải thành thật cảm ơn và nhớ công ơn hai cô bạn trên đã hết lòng giúp đỡ tôi trong tình hình khó khăn ấy. Hai bạn đã giúp một cách nhiệt tình và nhanh chóng, chỉ trong vòng một tiếng đồng hồ là chúng tôi gặp nhau tại một quán Sinh tố gần Ủy ban Thị trấn. Hai bạn trao giấy tờ cho tôi, chúc nhiều may mắn, thành công trong học tập rồi vào Công sở làm việc tiếp tục.

   Cùng ngày tôi liền đón xe đò đi xuống trường để nạp Hồ sơ nhập học cho hoàn tất.

   Cảnh người bây giờ sao đông thế, toàn là những gương mặt xa lạ. Họ đến từ mọi miền của Đất nước phải chăng ? Lớn tuổi có, trung trung có, trẻ trung có, tôi lúc ấy được xếp vào hàng trẻ trung.

    Ngày đầu vừa đến rất bỡ ngỡ, so với vài năm trước đây khi tôi còn mặc chiếc áo màu nâu Nông Lâm Súc.Thật ra ngôi trường nầy chẳng có gì xa lạ với tôi. Nhưng cách thức tổ chức, chỗ học, chỗ ăn, chốn ở hoàn toàn mới mẻ. Họ tổ chức bề mặt tương đối khá chu đáo ví dụ: Có toán, đội hướng dẫn những người từ xa đến, nơi nầy làm cái gì, nơi khác làm cái chi.v..v…trong rất trật tự và nề nếp.

   Vào phòng Tổ chức nạp hồ sơ, tôi gặp ngay ông Trưởng phòng Tổ chức, ông ta tên: Lê Đình Hường giọng nói trọ trẹ người trung, khó nghe và mấy chị người miền Bắc rặt. Thời gian sau tìm hiểu tôi mới biết ông Trưởng phòng Tổ chức là người Quãng nam, Kỹ sư Địa chất cùng ngành nghề với tôi sau nầy.

   Ông nhận Hồ sơ và bảo tôi phải có mặt tại Trường chậm nhất là ngày mai, để dễ dàng sắp xếp chỗ ăn, chỗ ở

-Tôi trả lời Dạ và hỏi : Hồ sơ của tôi đầy đủ chưa?

- Ông lật lật, gật đầu và bảo đầy đủ rồi, nếu có cần gì thêm tôi sẽ báo chị sau.

    Chào tạm biệt rồi ra về, vừa đi, vừa nhìn quanh thấy cũng vui và dường như có cái gì là lạ. Tôi bỗng dưng chợt nghĩ đến câu nói của Cô Lan ngày hôm trước: "Thử đi Hoa"  và giật mình khi nghe ông Trưởng phòng Tổ chức bảo tôi phải có mặt vào ngày mai. Cũng may, cho tôi là nhà tôi cách trường chỉ hai chục cây số, phải tôi ở tận Miền trung hay cuối cùng Đất nước thì sự thể sẽ không biết thế nào. Khi trong tay tôi hiện tại chỉ có tập Hồ sơ đi nạp mà thôi, ngoài ra không mang theo bất cứ thứ gì hết.

   Chiều về đến nhà thì trời bắt đầu xàm xạm tối, lòng nửa vui, nửa buồn.Vui là mọi công việc tương đối ổn thỏa hầu như hoàn tất, buồn là không biết mẹ mình bà nói thế mà có thật vậy không ? Tin ở bà là chuyện đương nhiên, nhưng sợ vì quá thương con mà nói thế. Cuối cùng nghĩ đi, nghĩ lại chuyện cũng đã rồi thay đổi cũng chẳng được, cứ thế mà làm, còn phân vân mải chẳng giải quyết được điều gì.

   Ngồi lom khom, quây quần xếp gọn ba bộ quần áo vào cái xách tay nhỏ và mấy quyển sách cũ để sáng mai chuẩn bị lên đường cho kịp lúc. Tiếng tằng hắng quen thường của mẹ tôi dội vang ngoài cửa, tôi vội chạy ra khuân giúp vào nhà, chưa kịp vào nhà, mẹ tôi vừa đi, vừa hỏi ?

- Hôm Nay công việc con đến đâu rồi ? 

- Tôi mừng rỡ, khi không nghe bà rầy la, đổi ý và nói. 

- Dạ xong xuôi tất cả rồi mẹ ạ. Con đang chuẩn bị sơ sơ một ít hành trang cần thiết để mai lên đường, xuống đó nếu có thiếu chút ít gì tuần sau con sẽ về bổ xung thêm. Bây giờ đâu biết cái gì cần, cái gì không.

- Thôi cũng được, mai mấy giờ con đi ?

- Khoảng bảy giờ sáng.

- Con chuẩn bị tiếp đi. 

- Dạ.

   Hai mẹ con ngồi ăn buổi cơm chiều vui vẻ, tâm sự cùng nhau tình cảm tràn đầy, ăn cơm xong, mẹ tôi lấy cho ba chục đồng làm lộ phí và tiêu xài trong những ngày đầu.